youtube

325 - Niepołomice - Sitowiec

Cmentarz wojenny z I wojny nr 325 - Niepołomice - Sitowiec

Cmentarz wojenny z I wojny nr 325 - Niepołomice - Sitowiec

Jerzy Jasonek

2018-10-27

Cmentarz nr 325 znajduje siÄ™ na Sitowcu w Puszczy NiepoÅ‚omickiej. Od NiepoÅ‚omic należy jechać szlakiem turystycznym Droga Królewska (okoÅ‚o 5 km). Cmentarz znajdujÄ™ siÄ™ na skraju lasu, koÅ‚o pomnika przyrody (pieÅ„ DÄ™bu Batorego). Cmentarz jest oznakowany i dobrze widoczny z drogi (skrzyżowanie dróg: Droga Królewska, droga na WolÄ™ BatorskÄ…, droga do osiedla BÅ‚oto).

Obecnie cmentarz ten jest zrekonstruowany. Przez dÅ‚uższy czas stan zachowania cmentarza byÅ‚ kiepski, ale gmina najpierw przeprowadziÅ‚a doraźny remont, a 2016 peÅ‚nÄ… rekonstrukcje w oparciu o dokumentacje historyczno-odtworzeniowÄ… przygotowanÄ… przez IzabelÄ™ Chlost we wspóÅ‚pracy z Jerzym Drogomirem. NastÄ™pnie zostaÅ‚ przeprowadzony remont zakoÅ„czony w listopadzie 2016 roku. W przeciwieÅ„stwie do remontu cmentarza 327, który zostaÅ‚ wykonany 2010 roku również w oparciu o zamówionÄ… dokumentacje odtworzeniowÄ…, tym razem remont zostaÅ‚ wykonany do koÅ„ca i możemy zaÅ‚ożyć, że obecnie cmentarz wyglÄ…da tak jak 1917 roku.

Cmentarz ma ksztaÅ‚t prostokÄ…ta z dodatkowym wypustem (prostokÄ…tnym) zamkniÄ™tym Å›cianÄ… pomnikowÄ…. Ogrodzenie cmentarza stanowiÄ… betonowe sÅ‚upy, zwieÅ„czone póÅ‚kulami, miÄ™dzy którymi rozciÄ…gniÄ™to dwa rzÄ™dy metalowych rur. WejÅ›cie na cmentarz znajdujÄ™ siÄ™ na Å›rodku ogrodzenia, na wprost Å›ciany pomnikowej i jest zagrodzone Å‚aÅ„cuchem rozwieszonym pomiÄ™dzy dwoma sÅ‚upami ogrodzeniowymi.

W pierwszym rzÄ™dzie grobów, mamy dwie mogiÅ‚y zbiorowe z dużymi krzyżami Ludwiga - jeden austriacki, drugi rosyjski. NastÄ™pnie dwa rzÄ™dy mogiÅ‚ z krzyżami prÄ™towymi - gÅ‚ównie groby pojedyncze. Przed Å›cianÄ… pomnikowÄ… kolejna mogiÅ‚a zbiorowa z dużym krzyżem austriackim Ludwiga. Na krzyżach tabliczki imienne lub informujÄ…ce o iloÅ›ci pochowany nieznanych żoÅ‚nierzy. Groby ograniczone wÄ…skimi, betonowymi krawężnikami.

Åšciana pomnikowa jest bardzo charakterystyczna dla tego okrÄ™gu. Elementem centralnym jest betonowy krzyż na który naÅ‚ożono duży krzyż austriacki. Na rogach Å›ciany pomnikowej dwie maÅ‚e stele na które naÅ‚ożono maÅ‚e krzyże Ludwiga, po lewej wzór austriacki, po prawej rosyjski.

Obecny stan zachowania cmentarza można określić jako bardzo dobry, teraz pozostaje tylko dbać o utrzymanie takiego stanu.

W galerii archiwalnej, kilka zdjęć cmentarza z sprzed remontu.

Galeria zdjęć

Dodatkowe informacje

W dokumentacji historyczno-odtworzeniowej możemy znaleźć kilka ciekawych informacji dotyczących tego cmentarza.

Cmentarz ten powstaÅ‚ w miejscu cmentarza pierwotnego poÅ‚ożonego dokÅ‚adnie w tym miejscu (niektóre groby pozostawiono w pierwotnym miejscu), choć na jego teren przeniesiono zwÅ‚oki z kilku cmentarzy pierwotnych poÅ‚ożonych w jego bezpoÅ›rednim sÄ…siedztwie. Tu jednak pojawia siÄ™ pewna ciekawostka, w dokumentacji jest informacja, że przeniesiono tu również 4 groby pierwotnie znajdujÄ…ce siÄ™ na cmentarzu "miejscowym" (parafialnym?) w Woli Zabierzowskiej. W Woli Zabierzowskiej nie ma żadnego cmentarza, może chodziÅ‚o o znajdujÄ…cy siÄ™ znaczniej bliżej (okoÅ‚o 4 km) cmentarz w Zabierzowie BocheÅ„skim?.

CiekawostkÄ… jest też fakt, że podczas akcji przenoszenia zwÅ‚ok z pobliskich cmentarzy pierwotnych w jednym z grobów rzÄ™dowych, zÅ‚ożono zwÅ‚oki 2 żoÅ‚nierzy austriackich i 1 rosyjskiego, co byÅ‚o niezgodne z przyjÄ™tymi zasadami. Sytuacja ta spowodowaÅ‚a, późniejsze zamieszanie, które skoÅ„czyÅ‚o siÄ™ ustawieniem na tym grobie tylko krzyża dwuramiennego.

WiÄ™kszość żoÅ‚nierzy tu pochowanych (znanych) polegÅ‚o w ostatnich dniach listopada (25-27) 1914 roku, wiÄ™c caÅ‚kiem możliwe, że doszÅ‚o tu do jakiÅ› walk, zwiÄ…zanych z podejÅ›ciem armii rosyjskiej pod Kraków. Co odróżnia ten cmentarz od cmentarza wojennego 324, na którym leżą żoÅ‚nierze polegli na poczÄ…tku października 1914 r. (brak dziaÅ‚aÅ„ wojennych w tym regionie w tym okresie, skÄ…d wiÄ™c groby?)

Na sam koniec mała korekta liczby pochowanych tutaj żołnierzy, zgodnie z wykazem poległym Drogomira na cmentarzu pochowano 27 żołnierzy austriackich (łącznie 43), w dokumentacji odtworzeniowej jest informacja, że w świetle ostatnich badań ta liczba jest mniejsza 26 żołnierzy austriackich (łącznie 42).

Załączone artykuły

Zapraszam do dyskusji

Dane cmentarza

Numer cmentarza: 325

Lokalizacja: Niepołomice - Sitowiec

Projektant: Franz Stark

Ostatnia wizyta: 2018-10-27 - rowerem

GPS: 50°02′07,1 N; 20°16′25,1 E,

Pochowani: 26 żołnierzy Austriacki (14 znanych) i 16 nieznanych żołnierzy Rosyjskich

Daty śmierci: 6 X 1914, 21, 25, 27, 30 XI 1914

Źródło danych: J. Drogomir, Polegli w Galicji Zachodniej 1914-1915 (1918) : wykazy poległych i zmarłych pochowanych na 400 cmentarzach wojskowych w Galicji Zachodniej. T. 3, Tarnów : Muzeum Okręgowe, 2005.