youtube

60 - Przełęcz Małastowska

Cmentarz wojenny 60 - Przełęcz Małastowska

Cmentarz wojenny 60 - Przełęcz Małastowska

Jerzy Jasonek

2017-11-18

Cmentarz nr 60 znajduje się na Przełęczy Małastowskiej przy drodze z Gorlic do Koniecznej, więc trafić jest tu bardzo łatwo. Ja zwiedziłem cmentarz wracając z pieszej wycieczki po Głównym Szlaku Beskidzkim (odcinek Bartne - Zdynia). Na przełęczy są leśne parkingi na których można się zatrzymać - cmentarz widoczny z drogi.

Cmentarz nr 60 to jeden z najpiękniejszych cmentarzy w Beskidzie Niskim, teren ten należał do okręgu I Żmigród, więc projekt cmentarza wyszedł spod ręki Dušana Jurkoviča. Cmentarz powstał w miejscu stanowisk bojowych z maja 1915 roku, wtedy był to teren bezleśny i bardzo widokowy.

Cmentarz założono na planie dwunastoboku wpisanego w elipsę i otoczono belkowym ogrodzeniem łączonym na zrąb, przykrytym dwuspadowym gontowym daszkiem. Na cmentarz wchodzimy przez efektowną bramę przykrytą daszkiem, obecnie brakuje furtki - choć podobno kiedyś była (patrz zdjęcie archiwalne).

Na wprost bramy, w tylnej części cmentarza znajduje się drewniana kaplica zbudowana podobnie jak ogrodzenie, z belek łączonych na zrąb, przykryta jest gontowym daszkiem i zwieńczona krzyżem (zespołem krzyży) przykrytych daszkiem. W podstawie największego krzyża umieszczono płaskorzeźbę Matki Bożej Częstochowskiej autorstwa Adolfa Kašpara. Pod wizerunkiem Matki Bożej, znajduje się inskrypcja w języku niemieckim autorstwa Hansa Haptmana, którą można przetłumaczyć:

Pamiętajcie w swoich pełnych szczęścia dniach,
że na tej ziemi gorzał zacięty bój
że tysiące tu odniosło śmiertelne rany
aby wokół was rozkwitło błogosławieństwo słońca.

Po obu stronach alejki prowadzącej od bramki do kaplicy znajdują się pola grobowe z grobami pojedynczymi oznaczonymi kamiennym obramowaniem. Na grobach ustawiono drewniane rzeźbione krzyże nakryte dwuspadowym daszkiem z emaliowanymi tabliczkami imiennymi poniżej przecięcia ramion. Groby zbiorowe znajdują się się przed kaplicą, bezpośrednio przed kaplicą mamy dwa duże pola grobowe, oznaczone kamiennym obramowaniem na których ustawiono betonowe stele z dużymi emaliowanymi tablicami z nazwiskami poległych (pierwotnie na tych grobach były drewniane krzyże - patrz zdjęcia archiwalne). Natomiast po obu stronach kaplicy, przy ogrodzeniu znajdują się dwa groby zbiorowe na których ustawiono, drewniane krzyże, podobne do tych na mogiłach pojedynczych, tylko większe. Na nich również tabliczki z nazwiskami poległych

Uwagę przyciąga jeden grób pojedynczy znajdujący się po prawej stronie głównej alejki, który zdecydowanie różni się od pozostałych grobów na tym cmentarzu. Jest to mogiła strzelca Mendla Broda, ma ona formę drewnianej macewy z Gwiazdą Dawida, jest to sytuacja wyjątkowa ponieważ przy budowie Zachodniogalicyjskich cmentarzy wojennych przyjęto zasadę, że żołnierzy wyznania mojżeszowego chowa się na istniejących kirkutach. Ten grób to jeden z nielicznych wyjątków od tej reguły na cmentarzach w Galicji zachodniej. 

Cmentarz w stanie bardzo dobrym, po remoncie. Przed cmentarzem znajdują się tablice informacyjne: Szlaku Frontu Wschodniego I wojny światowej oraz tablica postawiona przez Lasy Państwowe, która również informuje o charakterze obiektu oraz bitwie gorlickiej i o innych cmentarza w okolicy.

Ostatnio na forum http://eksploratorzy.com.pl znalazłem ciekawy link do zasobów Zbiorów archiwalnych online - http://searcharchives.pl, akurat cmentarz nr 60 jest tam dość dokładnie sfotografowany - zdjęcia poniżej.

Dodatkowe informacje

W albumie Pana Majewskiego znalazłem ciekawą informacje o samotnej mogile pod Przełęczą Małastowską  po prawej stronie drogi od strony Małastowa (Gorlic). Jest to pojedynczy grób otoczony obramowaniem z kamiennych ciosów, na którym ustawiono drewniany krzyż nakryty dwuspadowym daszkiem - brak tabliczki imiennej.

Załączone artykuły

Zapraszam do dyskusji

Dane cmentarza

Numer cmentarza: 60

Lokalizacja: Przełęcz Małastowska

Projektant: Dušan Jurkovič

Ostatnia wizyta: 2017-11-18 - autobus

GPS: 49.5440, 21.2427

Pochowani: 174 Austriaków (138 znanych)

Daty śmierci: 17-18 II i 2-3 V 1915

Źródło danych: R. Frodyma, Cmentarze wojenne z I wojny światowej, Okręg I - Nowy Żmigród, Okręg II - Jasło, Rutheus - Krosno 2015 r.;
J. Majewski, Cmentarze I wojny światowej w Beskidzie Niskim i na Pogórzu, Krużwir, 2015.